Ελληνική λογοτεχνία

Εδώ και πολλά χρόνια στις συνεντεύξεις ανθρώπων της λογοτεχνίας που διαβάζω στον τύπο ή στα εξειδικευμένα περιοδικά με ενοχλούσε κάτι συγκεκριμένο: Το ’’στημένο’’ της υπόθεσης, η πόζα και η έλλειψη όχι ειλικρίνειας αλλά αυθορμητισμού. Ο συνεντευξιαζόμενος προσπαθεί να ’’λανσάρει’’ τον εαυτό του, να μας πείσει πόσο καλό είναι το τελευταίο βιβλίο που έγραψε, πόσο δύσκολο πράγμα είναι η έμπνευση ή να διαφημίσει τα τελευταία βιβλία που εκδόθηκαν από την εταιρεία του (αν πρόκειται για εκδότη), ο ερωτών δημοσιογράφος μοιάζει να ανοίγει διάλογο μέσα από τις ερωτήσεις του με όλη τη λογοτεχνική κοινότητα και αντί να βοηθάει στη σκυταλοδρομία του λόγου να παριστάνει το ΄΄φωτεινό λογοτεχνικό παντογνώστη’’. Ένας λόγος που καθιέρωσα αυτές τις ’’συζητήσεις’’ (μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου) με ανθρώπους της λογοτεχνίας ήταν για να μάθουμε όλοι τον άνθρωπο που κρύβεται πίσω από τον συγγραφέα, τον εκδότη ή τον κριτικό. Γιατί μόνο έτσι οι συγγραφείς θα γίνουν προσιτοί σε ένα μεγαλύτερο κοινό και όχι απωθητικοί, απόμακροι λες και κάθονται στο θρόνο της διανόησης και βλέπουν όλους τους άλλους σαν υπηκόους τους, λειψούς και ανεπαρκείς και γιατί μόνο έτσι θα μάθουμε να πιστεύουμε τους κριτικούς ή να τους διαχωρίζουμε κατα πως τους αξίζει. Γιατί τα γράφω όλα αυτά; Αντί προλόγου στην κουβέντα με τη Λώρη Κέζα. Διαβάζοντας τις απαντήσεις της (και το έκανα δύο φορές) έχω την αίσθηση ότι απάντησε σε όσα τη ρώτησα με όσο αυθορμητισμό μοιάζει να διαθέτει. Τον ίδιο ακριβώς που έχει όταν γράφει ή όταν βρίσκεται στην ακριβώς αντίθετη θέση: Όταν δηλαδή εκείνη ρωτάει και οι άλλοι απαντάνε. Στην απίθανη περίπτωση που το όνομα της δεν σας λέει κάτι γράφω τις όχι και λίγες ιδιότητές της (όχι με αξιολογική σειρά αλλά τυχαία): Δημοσιογράφος στο Βήμα, δημιουργός και ’’ψυχή’’ του ’’Να ένα μήλο’’ και μέλος της επιτροπής των Κρατικών Βιβλίων Λογοτεχνίας.


1. H προσπάθεια του ’’Να ένα μήλο’’ να καθιερώσει τα βραβεία του έμοιαζε δύσκολη και επισφαλής αφού έπρεπε να συνδυασθεί μια επιτροπή περίπου πενήντα ανθρώπων. Ηταν όντως τόσο δύσκολη;
- Ήταν δύσκολη προσπάθεια μόνο από την άποψη ότι δεν υπάρχει γραμματεία για να συντονίζει το όλο το εγχείρημα. Έγινε λίγο δυσκολότερη επειδή ορισμένοι επιμένουν να ζουν εκτός διαδικτίου, οπότε πέραν των ηλεκτρονικών επιστολών πρέπει να γίνονται τηλεφωνήματα, ταχυδρομικές αποστολές. Όσον αφορά την ουσία του ζητήματος, δηλαδή την πρόκριση του μυθιστορήματος που επιλέγεται ως το καλύτερο, είχαμε όλο το χρόνο για να φιλτραριστούν οι επιλογές, αρχής γενομένης την 1η Ιανουαρίου και με ημερομηνία λήξης την 31η Μαρτίου (παραμονή της γιορτής βράβευσης δηλαδή). Θα υπενθυμίσω τη διαδικασία. Καθένας στην πρώτη φάση προτείνει ένα βιβλίο. Από τους 38 συγγραφείς που τελικά συμμετείχαν προέκυψε μια λίστα 19 μυθιστορημάτων. Μια λίστα που κατά τη γνώμη μου είχε αδυναμίες και λάθη. Δεν μπορεί, για παράδειγμα, να λείπει το Σουέλ της Καρυστιάνη και να υπάρχει το Αστεγοσκόπιο του Ζευγώλη (ένα κακογραμμένο, ανερμάτιστο βιβλίο που δεν είναι καν μυθιστόρημα) ή ακόμη οι Μαμάδες βορείων προαστείων της ακατονόμαστης. Αυτά ήταν κατά τη γνώμη μου φάουλ που έγιναν από δυο συνεργάτες αλλά τα χρεώθηκε όλη η επιτροπή. Προτάθηκε επίσης η Καλοσύνη των ξένων του Τατσόπουλου που δεν είναι μυθιστόρημα, είναι ένα καλογραμμένο αυτοβιογραφικό ρεπορτάζ. Ενώ είχαμε ξεκαθαρίσει ότι πρόκειται για βραβείο μυθιστορήματος, το πρότειναν κάμποσοι, οπότε εκ των υστέρων δεν μπορούσαμε να αρχίσουμε συζήτηση για τον ορισμό των ειδών γραφής.
Να πω και κάτι άλλο. Δεν ήθελα σε καμία περίπτωση ως εκδότρια του περιοδικού και ως «τροχονόμος» του βραβείου (ο χαρακτηρισμός αποδίδεται στη Σοφία Νικολαϊδου) να λειτουργήσω διορθωτικά. Κατέθεσα πρώτα τη δική μου πρόταση και μετά άρχισα να μαζεύω των άλλων, για να μην μπω στον πειρασμό να βάλω κάτι που ξεχάστηκε. Επιβεβαιώθηκα: η Καρυστιάνη έμεινε εκτός γιατί όλοι θεωρήσαμε ότι θα την προτείνει κάποιος άλλος. Επίσης δεν έκανα άλλου τύπου μαμαδίστικες παρεμβάσεις (θα μπορούσα να πάρω το τέρας που έστειλε την Ακατονόμαστη και να πω «κόψε τις ανοησίες, θα εκτεθούμε»). Εχει μεγαλύτερη σημασία να φανεί ότι ο κύκλος του να ένα μήλο είναι πολυσυλλεκτικός παρά να δείξουμε ότι είμαστε πολύ σωστοί, πολύ διανοούμενοι, πολύ σοβαροί.
Λοιπόν… Από την πρώτη φάση ήταν προφανές ότι ο Σουρούνης είχε το προβάδισμα. Αυτό το στοιχείο το απέκρυψα από τα μέλη της επιτροπής για να μην λειτουργήσει η πληροφορία όπως τα αποτελέσματα δημοσκοπήσεων στις εκλογές. Στη δεύτερη φάση, του Φεβρουαρίου, τα μέλη έπρεπε να βαθμολογήσουν τα βιβλία. Είχε καθένας δέκα βαθμούς που μπορούσε να τους μοιράσει κατά βούληση, σε ένα, δυο, πέντε, δέκα βιβλία. Με όποιο τρόπο ήθελε. Σε αυτή τη φάση λοιπόν η Ακατονόμαστη έλαβε μηδέν βαθμούς (δηλαδή εκείνος που την πρότεινε της έβαλε μηδενικό!) ενώ ο Ζευγώλης πήρε άσσο. Περιττό να πω ότι στον Σουρούνη τα δεκάρια έπεφταν σαν το χαλάζι. Τα πέντε πρώτα σε βαθμολογία βιβλία συγκρότησαν τη βραχεία λίστα. Από αυτή καθένας μπορούσε να ψηφίσει το ένα. Χωρίς βαθμολογίες. Η τρίτη αυτή φάση έλαβε χώρα τον Μάρτιο. Ενας μήνας ήταν αρκετός για τις ζυμώσεις. Τελικά, όπως ξέρεις, το πήρε ο Σουρούνης, με απόσταση. Δεν θα πάρω μέρος στη συζήτηση «γιατί οι νέοι ψηφίζουν τον παλιό». Διάβασα διάφορα κακεντρεχή σχόλια στα μπλογκ και τις εφημερίδες, δεν με απασχολούν. Μου άρεσε που δεν λειτουργήσαμε συντεχνιακά (μεταξύ μας) ούτε ρατσιστικά (σε ότι αφορά τις ηλικίες). Επιπλέον είμασταν πολύ συνεπείς: το να ένα μήλο δεν υποσχέθηκε ποτέ πρωτοπορία, δεν κάνει επανάσταση. Είπαμε να προτείνουμε ένα καλό βιβλίο και τελικά αυτό έγινε. Προτείναμε στον κόσμο ένα ωραίο ανάγνωσμα.

2. Η εμπειρία της πρώτης χρονιάς τι άφησε σε σας προσωπικά και ποιοι είναι οι μελλοντικοί στόχοι και η κατεύθυνση του βραβείου σε μια εποχή που οι βραβεύσεις αποτελούν ουσιαστικά κάτι όχι ασυνήθιστο;
- Τι μου άφησε; Χαρά. Τι άλλο αφήνει ένα βραβείο; Κατεύθυνση δεν υπάρχει. Στην πρώτη συνάντηση που κάναμε με τους συγγραφείς για να θέσουμε κάποιους όρους αποφασίσαμε να μην είναι το βραβείο ειδικό π.χ. για πρωτοεμφανιζόμενο ή για κάποιο είδος γραφής. Η ιδέα είναι να προτείνεις στον κόσμο να διαβάσει κάτι που σου άρεσε. Για εμάς είναι μια αφορμή για συζητήσεις. Ελπίζω βέβαια να έχουμε και του χρόνου την υποστήριξη του Γιώργου Λιόλιου, προέδρου της φαρμακευτικής Λάμδα, γιατί βραβείο χωρίς έπαθλο είναι μισή χαρά.

3. Το να ένα μήλο βασίζεται κυρίως σε νέους ηλικιακά συγγραφείς. Μπορούμε να το θεωρήσουμε ως την πιο σοβαρή ’’κοιτίδα’’ ανάδειξης συγγραφικών ταλέντων;
-Δεν ξέρω αν είναι «σοβαρή» κοιτίδα είναι πάντως σίγουρα ένα έντυπο στο οποίο δεν χρειάζεσαι μεσολαβητή για να δημοσιεύσεις, δεν χρειάζεται να είσαι φίλος φίλου, ανίψι ή γκόμενα κάποιου. Τους περισσότερους συνεργάτες τους συνάντησα αφού είχαν κυκλοφορήσει τα πρώτα τεύχη, όταν είχα την ιδέα να οργανώσουμε κάποιου είδους μάζωξη, που πήρε τελικά τη μορφή των συναντήσεων εργασίας που κάνουμε κάθε χρόνο, ένα είδος ομαδικής ψυχοθεραπείας για συγγραφείς. Κατά τα άλλα βλεπόμαστε όποτε κυκλοφορεί καινούργιο τεύχος. Κάποιοι πάνε σε εκδηλώσεις και παρουσιάσεις βιβλίων –ο ένας μιλά για τα βιβλία του άλλου- και τέλος πάντων έχει φτιαχτεί ένας κύκλος πολύ ανοιχτός σε όλους. Για το ζήτημα της ηλικίας, φοβούμαι ότι δεν είμαστε πια και τόσο νέοι. Είμαστε κάπου στη μέση. Μεσήλικες; Ακούγεται βαρύ. Πάντως υπάρχει μια εικόνα που με τρομάζει: όλοι μαζί, σε τριάντα χρόνια, να κάνουμε εκδρομές και να μιλάμε, οι ίδιοι για τα ίδια. «Θυμάσαι τότε που βγήκε το πέμπτο τεύχος…» κουνώντας τις μαγκούρες. Το δε περιοδικό να έχει μετονομαστεί σε Σάπιο μήλο. Ουφ. Πρέπει κάποια στιγμή να κλείσει, έγκαιρα. Από τα πάρτι πάντως φεύγω την καλύτερη στιγμή, όταν το κέφι απογειώνεται. Φεύγω χωρίς να χαιρετήσω κανέναν. Δεν μου άρεσε ποτέ να σέρνομαι στον καναπέ και να βλέπω τον χώρο να αδειάζει.
4. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να πλαισιώσει κάποιος την ομάδα του να ένα μήλο;
- Δεν υπάρχουν προϋποθέσεις. Δεν είμαστε η ΚΝΕ, δεν δίνεις βιογραφικό. Αν μου αρέσει ένα κείμενο, το δημοσιεύω. Καλώς ή κακώς δεν υπάρχει κάποια επιτροπή να συναποφασίζει και τα συναφή. Η Ντίνα Κίτσου με αποκαλεί δικτάτορα και νομίζω ότι έχει δίκιο. Απλά δεν πιστεύω στον συμψηφισμό του γούστου. Είναι ένα προσωπικό όραμα, ένα περιοδικό που εν πολλοίς βασίζεται σε αναθέσεις και παραγγελίες κειμένων. Δεν έχω να δώσω λογαριασμό σε κανέναν. Δεν σπαταλώ δημόσιο χρήμα, δεν ζητάω διαφημίσεις, δεν έχω νταβατζή. Έκανα ένα συμβόλαιο με τις εκδόσεις Πατάκη για τα επτά πρώτα τεύχη, τώρα συνεχίζω με τις εκδόσεις Πόλις. Σε όποιον αρέσει. Οι υπόλοιποι έχουν να διαλέξουν ανάμεσα σε 45 άλλα λογοτεχνικά περιοδικά της πατρίδας μας. Απαντώ κάπως γκαζωμένη γιατί έχει διαβάσει εδώ κι εκεί διάφορες κριτικές περί παρεών και ισορροπιών και δικαιοσύνης. Δεν μου αρέσουν οι ισορροπίες_ προτιμώ τους ανισόρροπους. Δεν χρωστάω σε κανέναν τίποτε, δεν θα απολογηθώ επειδή διάλεξα το κείμενο του τάδε και όχι του δείνα. Δεν έχω ευαγές ίδρυμα, να κάνω καλοσύνες. Πρόκειται για περιοδικό που βγαίνει δυο φορές το χρόνο και κάθε φορά φιλοξενεί τα 15 καλύτερα κείμενα από όσα έχουν σταλεί. Δηλαδή τι έπρεπε να κάνω, να δημοσιεύω σαβούρες ως ένδειξη ισονομίας; Τι να κάνουμε, δεν είναι όλοι καλοί_ σύμφωνα με τα δικά μου κριτήρια. Όσοι έχουν άλλα κριτήρια ας βγάλουν δικό τους περιοδικό.
Επειδή αναφέρεσαι σε «ομάδα του μήλου» και πώς μπαίνει κανείς σε αυτήν. Δεν πρόκειται για πολιτιστικό σύλλογο. Ολοι μαζί βρισκόμαστε δυο τρεις φορές το χρόνο, στην εκδρομή που κάνουμε, στα πάρτι για κάθε νέο τεύχος. Τα υπόλοιπα λειτουργούν ως παρέα. Τις προάλλες έκανε ένα πάρτι δικό του ο Νίκος Βλαντής και κάλεσε πολλούς από το μήλο, όσους κρατάνε επαφή μαζί του. Δεν κυκλοφορούμε όλοι μαζί, πενήντα νοματαίοι. Θα ήταν φρικτά βαρετό. Τώρα αν κάποιος νέος συγγραφέας θέλει να «προσχωρήσει» στην παρέα, δεν έχει παρά να στείλει ένα μέιλ ή να τηλεφωνήσει στους συγγραφείς που θα ήθελε να γνωρίσει. Είναι κάτι που συνηθίζεται.

5. Επί προσωπικού…Είσαστε μέλος της επιτροπής των κρατικών βραβείων λογοτεχνίας αλλά και στην ουσία η ’’ψυχή’’ του να ένα μήλο και των αντίστοιχων βραβείων τους. Το σκεπτικό σας είναι ίδιο και στις δύο περιπτώσεις αφού εξ’ ορισμού έχουν διαφορετικές κατευθύνσεις, στόχους και πιθανώς αποτελέσματα;
- Τα ίδια βιβλία μου αρέσουν κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Αυτό που αλλάζει είναι ότι στο να ένα μήλο είχα ποσοστό βαρύτητας 1/38 ενώ στα Κρατικά 1/9. Στο να ένα μήλο δεν γίνονται συνεδριάσεις ενώ στα Κρατικά συναντιόμαστε σε τακτική βάση και συζητάμε τις προτάσεις μας. Το να ένα μήλο διαλέγει ένα μυθιστόρημα ενώ τα Κρατικά έχουν έξι κατηγορίες βραβείων. Στο να ένα μήλο κάνω όλη τη χαμαλοδουλειά ενώ στα Κρατικά υπάρχει κοτζάμ υπηρεσία, η Γραμματεία Γραμμάτων.

6. Η συμμετοχή σε μια κρατική επιτροπή βραβείων προϋποθέτει και ευχέρεια ελιγμών, αντιμετώπισης πιέσεων και όλων όσων συνιστούν κάποια μορφή ’’διαπλοκής’’ ή μη οικονομικών συνδιαλλαγών;
- Ομολογώ ότι δεν δέχτηκα πιέσεις ούτε ξέρω να κάνω ελιγμούς. Παρά το νεαρό της ηλικίας μου, είμαι πολλά χρόνια στην πιάτσα και όλοι γνωρίζουν πόσο κωλοχαρακτήρας είμαι. Συνολικά 18 χρόνια στα μίντια, 12 στο ρεπορτάζ βιβλίου. Έχω προλάβει να τσακωθώ με πολύ κόσμο, τα έχω ξαναβρεί, έχω αντιπάθειες και αγάπες. Δεν είμαι ο τύπος που θα με πάρει κάποιος μεγαλοσχήμων και θα με κατευθύνει ή θα με «ενθαρρύνει» με άλλο τρόπο. Δυστυχώς για τους φίλους μου (και είναι πολλοί στο χώρο) δεν θα δεχόμουν ποτέ να εκτεθώ για να τους κάνω το χατίρι.
Διάβασα πάντως σε εφημερίδες ότι πήραμε «κομματική γραμμή», ότι υπήρξαν δολοπλοκίες και υπαγορεύσεις. Δυο τινά μπορεί να συμβαίνουν: είτε θεωρήθηκα αμελητέα ποσότητα, οπότε κανείς δεν με πλησίασε για να με «πιέσει» ή είμαι ηλίθια και δεν κατάλαβα τις ντιρεκτίβες.

7. Υπάρχει και η ιδιότητα της δημοσιογράφου. Παριστάνοντας τον δικηγόρο του διαβόλου είμαι υποχρεωμένος να ρωτήσω πως μπορεί η Λώρη Κέζα να βλέπει ουδέτερα και αντίστοιχα να γράφει κρατώντας αποστάσεις για ένα βιβλίο που έχει εκδώσει συγγραφέας του να ένα μήλο;
- Μα δεν το βλέπω ουδέτερα. Κανείς δεν μπορεί να το κάνει αυτό. Θα εξηγήσω κάτι. Όταν διαλέγω έναν συγγραφέα για το περιοδικό θεωρώ ότι γράφει καλά και ότι έχει μέλλον. Είναι λογικό όταν μου αρέσει ένα βιβλίο να θέλω να το βοηθήσω με κάθε τρόπο. Τώρα έχω κόλλημα με την Ιωάννα Μπουραζοπούλου. Την ανακάλυψα όψιμα, διάβασα τρία αριστουργήματα που με άφησαν άφωνη. Αφωνη για την τύφλα μου. Τόσα χρόνια δεν την είχα πάρει μυρωδιά. Νόμιζα ότι γράφει επιστημονική φαντασία, που τη σιχαίνομαι. Με πίεσε ο Αύγουστος Κορτώ να τη διαβάσω και τρελάθηκα. Παίρνω βιβλιοπώλες για να κάνουν παραγγελίες, την πρότεινα σε ένα σωρό ξένους ατζέντηδες για μετάφραση. Γιατί να μην την βοηθήσω αφού πέρασα τόσο καλά διαβάζοντάς την; Το είπα και πιο πάνω πάντως για τους φίλους, ότι δεν τους κάνω χατίρια_ το θυμήθηκα τώρα από την αναφορά στον Κορτώ. Δεν το κρύβω ότι τον αγαπώ πολύ, ότι έχουμε ξημερωθεί πολλές φορές άδοντας τα άπαντα του Μαρκ Αλμοντ, ότι πολύ συχνά βρισκόμαστε για καφέ στα Εξάρχεια. Έχει βγάλει κάποια βιβλία που δεν μου άρεσαν. Δεν έγραψα ούτε μια γραμμή. Δεν με ρώτησε τη γνώμη μου οπότε τηρήθηκαν κανόνες αμοιβαίας σιωπής. Τώρα που βγήκε ο Δαιμονιστής, που είναι βιβλίο επιπέδου Μισέλ Φέιμπερ, ενθουσιάστηκα και του το είπα. Θα έπρεπε να τον τιμωρήσω για τη φιλία που μου δίνει τόσα χρόνια και να μην του πάρω συνέντευξη μήπως και κατηγορηθώ για ίντριγκες και δολοπλοκίες; Ας κατηγορηθώ. Το βέβαιον είναι ότι δεν εκτίθεμαι με την επιλογή μου. Μπορώ να στηρίξω αυτό το μυθιστόρημα με δεκάδες επιχειρήματα.
Συνεχίζω επί του θέματος (για τις ευνοϊκές συμπεριφορές) επειδή συχνά βρίσκομαι κατηγορούμενη στα διάφορα μπλογκ. Η ιστορία έχει ως εξής: διαβάζω ένα βιβλίο και ζητώ συνέντευξη. Ωραία. Κρατά καμιά ώρα. Υπάρχει περίπτωση μετά την ώρα να έρθει ένας δεύτερος καφές, κι άλλα τσιγάρα, κλείνει το κασετόφωνο, αρχίζει το μπλα μπλα. ‘Εχω απέναντί μου έναν άνθρωπο που λίγο ή πολύ θαυμάζω για τη δουλειά του. Που έχουμε κοινά ενδιαφέροντα. Υπάρχει μια χημεία. Τι πρέπει να κάνω, να περιμένω μερικά χρόνια, για να ξαναγράψει βιβλίο για να ξαναπάρω συνέντευξη; Όχι. Θα έρθει επόμενος καφές, ποτά, γεύματα, δείπνα. Γιατί να μην απολαύσω την ανθρώπινη επαφή; Για να μην κατηγορηθώ, όταν βγει το επόμενο βιβλίο, ότι γράφω για φίλους; Δεν με απασχολεί καθόλου η εικόνα μου. Δεν θα προσπερνώ ανθρώπους που μου αρέσουν για να μην γίνω στόχος εκείνος που βλέπουν παντού συνομωσίες. Από την άλλη πλευρά, εκείνοι που με συμπαθούν στο πλαίσιο επαγγελματικής συνάντησης, τι να κάνουν; να με φτύσουν επειδή ανήκω στην επαίσχυντη κατηγορία εργαζομένων που λέγονται δημοσιογράφοι; Με όλη τη σεμνότητα, που δεν με χαρακτηρίζει, υπάρχουν δεκάδες λόγοι για να μου κάνει κάποιος παρέα πέρα από μια συνέντευξη άνευ σημασίας; Δηλαδή και τι έγινε άμα μπει μια σελιδάρα στην εφημερίδα; Θα εκτιναχθούν οι πωλήσεις, θα αυξηθεί το κύρος; Σιγά. Νομίζω ότι ο κυριότερος λόγος που συνεχίζουν να με κάνουν παρέα τόσοι συγγραφείς είναι ότι διοργανώνω πολύ πετυχημένα δείπνα στο σπίτι. Έχετε δοκιμάσει σούπα κεράσια βρασμένη σε λευκό κρασί; Σπαγγέτι με σύκα, παρμεζάνα και κάρι; Μοσχάρι Ουέλιγκτον, τυλιγμένο σε κρέπες μαϊντανού και φύλλο κρούστας; Κανείς δεν αντιστέκεται στο καλό φαγητό (που μαγειρεύει ο σύζυγός μου).
Σχετικά με τη δημοσιογραφία, σε έντυπο μεγάλης κυκλοφορίας. Επιλέγω ως επί το πλείστον θέματα, βιβλία, συγγραφείς που μου αρέσουν. Όταν όμως κάποιος από την ιεραρχία (αρχισυντάκτης, διευθυντής, στέλεχος) μου ζητήσει ή μου αναθέσει να γράψω για κάτι, είμαι υποχρεωμένη να το κάνω. Έχει τύχει να μου αναθέσουν να γράψω για βιβλίο που δεν που αρέσει και να το θάψω. Αυτό γίνεται κυρίως για συγγραφείς που θεωρούνται «φαινόμενα». Αν δηλαδή κάποιος σπάσει τα ταμεία, δεν μπορείς να τον αγνοείς επειδή τον θεωρείς λάιτ. Η εφημερίδα είναι μαζική, δεν μπορείς να περιφρονείς το λεγόμενο ευρύ κοινό.
8. Στη μουσική μιλάμε για ελληνική σκηνή hip hop και εσχάτως για σκηνή electronica made in Greece . Υπάρχει κάποια αντίστοιχη λογοτεχνική σκηνή νέων δημιουργών;
- Ελπίζω να μην υπάρχει καμία αναλογία. Το ελληνικό χιπ χοπ είναι για τα μπάζα. Όπως και το ελληνικό ροκ (εξαιρούνται Last Drive και Διάφανα Κρίνα). Elecrtonica δεν είναι το φόρτε μου, έχω χάσει τεύχη. Για κάποιους συγγραφείς μας έχω την αίσθηση στέκονται άνετα διεθνώς. Αν έγραφαν στα αγγλικά και κυκλοφορούσαν από μεγάλους εκδότες Αγγλίας/Αμερικής, θα είχαν μεγάλη επιτυχία. Είναι όμως η καταραμένη η μικρή γλώσσα που τους κλείνει πόρτες.
9. Ονόματα και…διευθύνσεις παρακαλώ. Εξαιρώντας όσους πλαισιώνουν το ’’Να ένα μήλο’’ υπάρχουν νέοι συγγραφείς (είτε ηλικιακά, είτε από πλευράς παραγωγής) που τους έχετε εντοπίσει και ξεχωρίζουν;

- Όσους ξεχωρίζουν, τους έχω τσιμπήσει. Αν κυκλοφορεί κανάς καλός που δεν το ξέρω, παρακαλώ ενημερώστε…
10. Ο κόσμος της λογοτεχνίας μοιάζει να αναγνωρίζει και να εμπιστεύεται μόνο τους μεγάλους σε ηλικία δημιουργούς. Θυμίζει έτσι κόσμο γερόντων. Υπάρχει περίπτωση ανατροπής του σκηνικού τα επόμενα χρόνια και πως είναι πιθανό να συμβεί αυτό; Η τελικά όλα είναι θέμα μιας άτυπης σειράς και ιεραρχίας και οι σημερινοί νέοι πρέπει να περιμένουν μια, δύο ή τρεις δεκαετίες για να δικαιωθεί το έργο τους;