Ελληνική λογοτεχνία

'Η ζωή είναι πολύ σύντομη για τα καλά βιβλία, πρέπει να διαβάζουμε μόνο εξαιρετικά βιβλία''. Τίμπορ Φίσερ (Under the frog)

Tuesday, April 24, 2007

 

Μαθηματικά εγκλήματα

Η σχέση μου με τα μαθηματικά είναι πολύ παράξενη. Θυμάμαι εύκολα και άνετα αριθμούς, ημερομηνίες, κωδικούς, χρήσιμα ή άχρηστα νούμερα αλλά στα ακαδημαϊκά μου χρόνια δεν μπορώ να πω ότι είχα ιδιαίτερη έφεση. Αναγνωστικά, λοιπόν η έξαρση της μαθηματικής λογοτεχνίας που εκφράστηκε αρχικά με την επιτυχία του Θεωρήματος του παπαγάλου (Ντενί Γκετζ) και ειδικότερα στη χώρα μας με τον Απόστολο Δοξιάδη και το υπερ-επιτυχημένο ’’Ο θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλντμπαχ’’ με άφησε αδιάφορο αφού τότε διάβαζα άλλα βιβλία. Δεν ξέρω αν αποτελεί αναγνωστικό κόλαφο αλλά δεν έχω ουδεμία επαφή με το είδος. Η μάλλον δεν είχα.

Το περασμένο καλοκαίρι έπεσαν στα χέρια μου δύο βιβλία του είδους (αν τελικά υπάρχει ως είδος και δεν είναι εκδοτικό εφεύρημα) ελλήνων συγγραφέων. Και τα δύο μου έκαναν εντύπωση. ’’Το επικηρυγμένο πρόβλημα’’ του Παυλιώτη και ο Κρατούμενος μηδέν του Καρβέλη (ένας εξαιρετικός συνδυασμός επιστημονικής φαντασίας, μαθηματικών, campus novel). Ξεθαρρεύοντας έφτασα και στον Τεύκρο Μιχαηλίδη, συγγραφέα δεκαέξι μαθηματικών βιβλίων που όμως στα 52 του αποφάσισε να καταπιαστεί και με τη λογοτεχνία. Διδάκτωρ μαθηματικών, μεταφραστής μαθηματικής λογοτεχνίας, βραβευμένος από τη γαλλική κυβέρνηση κατέθεσε τα ’’Πυθαγόρεια εγκλήματα’’ (εκδόσεις ΠΟΛΙΣ) που ουσιαστικά φλερτάρουν με πολλά διαφορετικά είδη. Μπορεί να είναι ένα αστυνομικό μυθιστόρημα με μαθηματικά στοιχεία και υφή ή ένα μαθηματικό βιβλίο με ’’μανδύα’’ την εξιχνίαση ενός εγκλήματος. Καλύπτοντας όμως πέρα από όλα αυτά και μέσα σ’ όλα αυτά μια εποχή τριάντα ετών με αφηγήσεις ή αναμνήσεις που αφορούν το Παρίσι της Belle Epoque, τους Βαλκανικούς πολέμους, το κίνημα στο Γουδί, την εποχή Βενιζέλου, τη Μικρασιατική καταστροφή διαθέτει ακόμη και στοιχεία ιστορικού μυθιστορήματος αφού ο δημιουργός έκανε μεγάλη έρευνα και δείχνει επιμονή στην καταγραφή διάφορων ιστορικών στοιχείων. Αναγνωστική συμβουλή: Όποιος δεν το έχει διαβάσει ακόμη (είναι εδώ και μήνες στις ψηλές θέσεις των ευπώλητων) ας μη μπει σε καμία απ΄ αυτές τις λογικές αλλά ας το δει σαν ένα κανονικό μυθιστόρημα. Ο Μιχαηλίδης κατορθώνει να κάνει πράξη την επιθυμία που είχε εκφράσει ο Μπρεχτ αξιώνοντας αστυνομικά μυθιστορήματα που να κινούνται σε διαφορετικές φόρμες, λογικές και μανιέρες.
Το ρόλο του αφηγητή στο βιβλίο αναλαμβάνει ο Μιχαήλ Ιγερινός, μαθηματικός με προέλευση την ανώτερη αστική τάξη ο οποίος πληροφορείται το 1929 τη δολοφονία του καλού του φίλου, μαθηματικού επίσης αλλά από τα φτωχά οικονομικά στρώματα, Στέφανου Κανταρτζή. Οι δύο τους έχουν γνωριστεί στη διάρκεια του Β’ Διεθνούς Συνεδρίου του 1900 στο Παρίσι όπου δίνουν το παρόν όλοι οι διάσημοι μαθηματικοί του πλανήτη. Οι δύο νέοι παίρνουν μια γεύση του Παρισιού της εποχής και μάλιστα γνωρίζονται με τον Πάμπλο Πικάσο, ένα από τα υπαρκτά πρόσωπα που αναμειγνύει επιτυχημένα στο μύθο ο Μιχαηλίδης. Ενώ τρέχουν οι αναμνήσεις του Ιγερινού η αστυνομία αξιολογώντας τα στοιχεία που έχει στην κατοχή της τον συλλαμβάνει ως δολοφόνο. Τυπικά δεν έχει κίνητρο και αφού φυλακίζεται στο εφετείο αθωώνεται και αποφυλακίζεται. Το τέλος του βιβλίου απέχει πολύ από οποιαδήποτε μαθηματική λύση ή λογική αλλά είναι αντάξιο συγγραφέα αστυνομικού μυθιστορήματος, αρκούντως ανατρεπτικό και αναπάντεχο. Για όποιον πάντως του αρέσει να μαντεύει (όλοι δεν το κάνουμε όταν πρόκειται για…δολοφόνο;) να γράψω απλά ότι το κλειδί για τη λύση βρίσκεται πολύ πιο πριν από τις τελευταίες αποκαλυπτικές σελίδες στο κεφάλαιο με τον τίτλο ΄΄Πρελούδιο’’ και στους στοχασμούς του Ιππάσιου, μαθητή του Πυθαγόρα και αργότερα δολοφονημένου από τους Πυθαγόρειους για το αν πρέπει η γνώση να μένει μυστική ή όχι. Και σε δεύτερο βαθμό, στις εξαγγελίες ενός μεγάλου μαθηματικού στο συνέδριο του 1900 της οποίας ο ένας φίλος γίνεται θιασώτης και ζηλωτής και ο έτερος φανατικός αρνητής. Δυστυχώς όμως για να φτάσει στην ανατροπή του τέλους και στην αποκάλυψη του δολοφόνου ο Μιχαηλίδης καταφεύγει στο στήριγμα του ψεύδους. Στη ροή του βιβλίου υπάρχουν ψεύτικά στοιχεία στην αφήγηση που αποπροσανατολίζουν εντελώς και αυτό ομολογώ ότι με εκνεύρισε. Συνοψίζοντας: Το βιβλίο του Μιχαηλίδη διαβάζεται εύκολα. Όσο παράξενο και αν φαίνεται η πολυσέλιδη αναφορά στο συνέδριο των μαθηματικών με μια απίστευτη αναφορά ονομάτων και μαθηματικών γρίφων ή προβλημάτων δεν κουράζει τους αμύητους στα μαθηματικά. Κυρίως, γιατί ο Μιχαηλίδης δεν γράφει με το στόμφο του επαϊόντα αλλά με την ευχέρεια του ακαδημαϊκού που μπορεί να εκλαϊκεύει τη γνώση. Πάντως, νομίζω, ότι οι συγκεκριμένες σελίδες όσο εύκολα διαβάζονται τόσο εύκολα….ξεχνιούνται. Αν κάτι με ενόχλησε ήταν η επιμονή, σε βαθμό εμμονής, του συγγραφέα με την απαρίθμηση τοπίων, κτιρίων και ιστορικών γεγονότων λες και ήθελε με….μαθηματική ακρίβεια να προσθέσει πεισματικά κάθε στοιχείο εποχής που συγκέντρωσε και να το ενσωματώσει στη ροή της ιστορίας. Ο Μιχαηλίδης πέτυχε στην απλούστευση των μαθηματικών όρων, απέτυχε δομικά και αφηγηματικά στο θέμα του φινάλε αλλά και στην υπερβολική περιγραφικότητα αλλά τελικά παραδίδει ένα πολυεπίπεδο βιβλίο που μπορεί να διαβαστεί και σαν ένας μύθος για τις ταξικές διαφορές ή την αέναη επιστημονική μάχη ανάμεσα στο εκάστοτε κατεστημένο και στους πιθανούς νεωτεριστές που κομίζουν επαναστατικές καινοτόμες θεωρίες. Το σίγουρο είναι ότι παρά τα (αρκετά μικρά) μειονεκτήματα του θα σας ικανοποιήσει συνολικά. Ακόμη και αν η σχέση σας με τα μαθηματικά χάλασε κάπου στην έναρξη διδασκαλίας των εξισώσεων.


Βαθμολογία: 7,3

Comments:
Reader, συμφωνώ σε ένα βασικό πράγμα, που με έκανε να μην καταξιώσω στη συνείδησή μου το βιβλίο: μια μαθηματική διδακτική θέση, τεράστια σε έκταση, που απομονώνεται από το έγκλημα, αν και προσπαθεί να το εξηγήσει, διαλύει τη μυθιστορηματική δομή. Παρά τις προθέσεις του ο Τ. Μιχαηλίδης τονίζει πιο πολύ το "μαθηματικό" και όχι το "μυθιστόρημα".
Πατριάρχης Φώτιος
 
Aγαπητέ reader, παρόλο που γνωρίζω το βιβλίο, δεν το έχω διαβάσει ακόμη. Σε σχέση με τα υπόλοιπα που αναφέρετε, θεωρώ το "θεώρημα" του Γκετζ εξαιρετικό και βατο για οποιονδηποτε- "μυημένο" ή μη και στα ελάχιστα μαθηματικά. Το αυτό και με την "εικασία" του Δοξιάδη. Το δε "πρόβλημα" του Παυλιώτη με άφησε παντελώς αδιάφορη.
Ένα απο πρώτα του ειδους ειναι ενα βιβλιαράκι του 1884, Flatland-a romance of manydimensions, Edwin Abbott Abbott που ουσιαστικά ειναι μια σάτιρα της κοινωνικής ιεραρχίας (ανεξάρτητα εποχής).
Κυκλοφορεί και στα ελληνικά, σε κανα δυο εκδόσεις και αποτελεί τον "πρόγονο" του Flatterland του Ιan Stewart.
Σε περίπτωση που δεν το έχετε υπόψη...
:):)
Καλημέρα.
 
Κι εμένα, Αναγνώστη, αυτό ακριβώς μου έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση: είναι εκληκτικά ευκολοδιάβαστο! Ακόμα και στα σημεία που αναλύει διάφορες εξισώσεις και γεωμετρικά θεωρήματα (με τα οποία ποτέ δεν τα πήγαινα καλά..).
 
Μαθηματική λογοτεχνία, τη λατρεύω!
Το "μηδέν" του Ντενι Γκετζ, καθώς και τα "μαλιά της Βερενίκης", έξοχα βιβλία. Ο "Παπαγάλος", είναι ότι είναι ο κόσμος της Σοφίας για τη φιλοσοφία. Νομίζω, ότι είναι βιβλία που μπορεί κανείς να δωρήσει και να διαβάσει.
Το εν λόγω βιβλίο του Τ.Μ., πολύ καλό, αν ξέρεις μαθηματικά, ξέρεις που το πάει και περιμένεις την ανατροπή του ντετερμινισμού και στα μαθηματικά, με το θεώρημα τη μη πληρότητας του Γκέτντελ.
Νομίζω ότι το αδικείς το βιβλίο. Εκείνο που με νευρίασε, είναι η αναφορά σε 50 εκατομμύρια τουρίστες στο Παρίσσι του 1900, έκανε λάθος δυο μηδενικά και για μαθηματικό απαράδεκτο.
 
@βιβλιοκαφέ
Εξ' αρχής νομίζω ότι η πρόθεση του βθβλίου (και του συγγραφέα) είναι η προσέγγιση του ''μαθηματικού'' θέματος μέσω της μυθοπλασίας.
 
@deliriumtremens
Για μένα ο Παυλίωτης υπήρξε κάπως σαν...εισαγωγή στο είδος των βιβλίων. Νομίζω και το έγραψα ότι ο Κρατούμενος μηδέν είναι καλύτερο (τα διάβασα το ίδιο περίπου διάστημα). Καταγράφω την πρόταση για το βιβλίο του Αμποτ και ελπίζω κάποια στιγμή να προλάβω να του ρίξω μια ματιά.
 
@χρήστος φασούλας
Είναι το βασικό πλεονέκτημα του βιβλίου αν και υπάρχουν ορατά μειονεκτήματα που αν τα απέφευγε ο κ.Μιχαηλίδης θα παρουσίαζε ένα ακόμη καλύτερο βιβλίο. Χωρίς να σημαίνει ότι το βιβλίο δεν είναι καλό.
 
@agneta
Δήλωσα εξ' αρχής ότι δεν έχω μεγάλη τριβή με τα βιβλία του ''είδους'' και καταλαβαίνω ότι είσαι ακριβώς το αντίθετο σ' αυτή την περίπτωση. Θέλω να πιστεύω οτι το βιβλίο δεν το αδίκησα αναγνωστικά αλλά οτι αυτο-αδικείται με την παράθεση δεκαδων στοιχείων από την ιστορική-κοινωνική έρευνα της εποχής που έχει κάνει ο Τεύκρος Μιχαηλίδης αλλά κυρίως από τα τεχνηέντως λάθος δεδομένα που δίνει στην αφήγηση κάτι το οποίο για μυθιστόρημα με αστυνομική πλοκή δεν είναι fair.
 
Αγαπητέ Αναγνώστη, γράφετε:

Αν κάτι με ενόχλησε ήταν η επιμονή, σε βαθμό εμμονής, του συγγραφέα με την απαρίθμηση τοπίων, κτιρίων και ιστορικών γεγονότων λες και ήθελε με….μαθηματική ακρίβεια να προσθέσει πεισματικά κάθε στοιχείο εποχής που συγκέντρωσε και να το ενσωματώσει στη ροή της ιστορίας.

Επειδή το πρόσεξα κι εγώ αυτό, πρόσφατα το διάβασα, νομίζω ότι αυτό εξυπηρετεί μια σκοπιμότητα: τέτοιου είδους βιβλία μπορούν να αποκτήσουν και διεθνές ενδιαφέρον - όπως στην περίπτωση Δοξιάδη - κι αυτή η εξαντλητική παράθεση αποσκοπεί στην ενημέρωση του ξένου αναγνώστη για να μπει στο κλίμα του βιβλίου.
 
Να συμπληρώσω πάντως πως η δυσκολία στην ισορροπία είναι μεγάλη.
Η εκλαΐκευση των Μαθηματικών κ της Επιστήμης γενικώς έτσι και αλλιώς δεν είναι απλή υπόθεση.

Ευτυχώς που στον χώρο που αποκαλείται "Μαθηματική λογοτεχνία" βλέπουμε και άτομα όπως ο Τεύκρος Μιχαηλίδης.
Οπότε το Μαθηματικό στοιχείο δεν αντιμετωπιζεται ως φολκλόρ, και κυρίως δεν βλέπουμε "λάθη που βγάζουν μάτι".
 
@justranothergoneoff
Δεν νομίζω ότι ένας συγγραφέας αλλάζει ή ’’διαστρεβλώνει’’ ότι έχει στο μυαλό του με την προοπτική η την πιθανότητα της μετάφρασης της δουλειάς του. Περισσότερο μου φάνηκε ως εμμονή καταγραφής και του παραμικρού (ακόμη και ασήμαντων) στοιχείων που συγκέντρωσε με την έρευνα του.
 
@citronella
Συμφωνούμε απόλυτα. Και οι μικρές ατέλειες του βιβλίου δεν λειτουργούν αποτρεπτικά σε καμία περίπτωση.
 
Post a Comment



<< Home

This page is powered by Blogger. Isn't yours?