Ελληνική λογοτεχνία

'Η ζωή είναι πολύ σύντομη για τα καλά βιβλία, πρέπει να διαβάζουμε μόνο εξαιρετικά βιβλία''. Τίμπορ Φίσερ (Under the frog)

Thursday, January 04, 2007

 

Ξεφ(τ)υλλίζοντας... part 80

Παλιά καλή αγαπημένη συνήθεια των ημερήσιων εφημερίδων ήταν να δημοσιεύουν τις γιορτινές μέρες διηγήματα συγγραφέων. Έτσι και οι συγγραφείς έρχονταν πιο κοντά σε ένα μεγαλύτερο (αριθμητικά) κοινό και ο κόσμος επαναπροσδιόριζε τη σχέση του μαζί τους. Τα τελευταία χρόνια μαζί με άλλες καλές συνήθειες και αυτή εκφυλίστηκε. Οι εφημερίδες βλέπουν πλέον τα βιβλιοφιλικά ένθετα ως χώρο είσπραξης διαφημίσεων από τους μεγάλους εκδοτικούς οίκους, οι συγγραφείς έγιναν…επαγγελματίες οπότε δωρεάν προσφορά έργου (παραδοσιακά ούτε υπήρχε, ούτε υπάρχει αμοιβή) για πολλούς εξ’ αυτών δεν νοείται. Φέτος, μόνο δύο εφημερίδες το τόλμησαν αλλά και τα δύο πειράματα ήταν άκρως επιτυχημένα.
Ο Ελεύθερος Τύπος, που εσχάτως κινείται δυναμικά στον χώρο του βιβλίου με πρωτότυπες πρωτοβουλίες, δημοσίευσε πέντε παραμύθια για μεγάλους με πολύ δυνατές υπογραφές και ανάλογης ποιότητας κείμενα. Γιάννης Ξανθούλης (στο νοσταλγικό ’’Αστέρι με αριθμό’’ για την Πρωτοχρονιά του…1960), Σώτη Τριανταφύλλου (’’Ήταν ένα μικρό καράβι’’, μια παραβολή που έφερνε στο νου τις περιπτώσεις του μικρού Άλεξ αλλά και της υπόθεσης βιασμού της 16χρονης) και η μεγάλη έκπληξη. Δισέλιδος Χωμενίδης, στο στιλ του παλιού καλού Χ.Χ., του Χωμενίδη που λάτρεψα στο ’’΄Ύψος των περιστάσεων’’ και τη ’’Φωνή’’ και όχι του άνευρου Χωμενίδη στον Υπερσυντέλικο ή το Σπίτι και το κελί. Χωμενίδης σατιρικός και καυστικός που αν τον διαβάσει η Αννα Βίσση θα εγκαταλείψει το….τραγούδι και με το διήγημα αφιερωμένο στον Βασίλη Βασιλικό!!! Την πεντάδα συμπλήρωσαν ο συζητημένος Σπ. Καρυδάκης (δυστυχώς το κείμενο του δεν με ενθουσίασε) και η…Παυλίνα Νάσιουτζικ που πήρε το κολάει και πλέον θα γράφει μόνο για…μαμάδες! ’’Μητρική αγάπη’’ ο τίτλος και έμπνευση από την υπόθεση Αλεξ αλλά από τη μητρική σκοπιά της υπόθεσης. Επ΄αυτού δεν γράφω παραπάνω για να μην παρεξηγηθώ πάλι…
Ακόμη πιο δύσκολο αλλά άκρως πετυχημένο ήταν το εγχείρημα του Εθνους που κατόρθωσε να στεγάσει τρεις η τέσσερις γενιές και ’’σειρές’’ συγγραφέων: Ευπώλητοι, βετεράνοι, συγγραφείς με μπλογκ, νεώτεροι, λίγο απ΄ όλα δηλαδή. 19 συγγραφείς σε ισάριθμες σελίδες και διηγήματα με κοινό θέμα την Ύβρη μέσα στους αιώνες. Και υπήρχαν τα πάντα. Η σφικτή και έμπειρη γραφή του Μάνου Ελευθερίου, του Μάνου Κοντολέων και της Μάρως Βαμβουνάκη…Δυνατά διηγήματα από Ρούλα Κακλαμανάκη, Μαρία Γαβαλά (Ο τεμαχισμένος πολεμιστής ξεκίνησε ως προσωπική μαρτυρία και καταλήγει θρίλερ), περιγραφικός αν και πλάτιασε ο Μανιώτης, απίθανη Λεία Βιτάλη στην Κάιζερστράσε με υποδειγματική απεικόνιση ενός λούμπεν κόσμου σε παρακμιακό καπηλιό της Γερμανίας, σε μεγάλα κέφια γραφής ο Αλέξης Σταμάτης που μετέτρεψε την Γένεση σε ύβρη μέσω της πώλησης του βρέφους. Μια εμπεριστατωμένη πραγματεία του Μανώλη Πρατικάκη για την ύβρη ανά τους αιώνες και τέλος οι πιο καλές στιγμές των 19 από δύο νεότερους. Ξεχώρισα τα εντυπωσιακά διηγήματα του Δημήτρη Μαμαλούκα ’’Ποτέ μην υποτιμάς ένα μπλόγκερ’’ (με θέμα ένα υβριστή μπλόγκερ!!!) και της Αργυρώ Μαντόγλου ’’Οι σκελετοί των Αθηνών’’ που ήταν πραγματικά έξοχες δουλειές και άριστα δείγματα σύντομης γραφής!
Τα διηγήματα των Μαμαλούκα (νομίζω η πρώτη μυθιστορηματική προσπάθεια στην Ελλάδα που είδα τυπωμένη και έχει σχέση με μπλογκς!), Βιτάλη έχουν ήδη αναρτηθεί στα μπλογκ τους και αξίζει να τους ρίξετε μια ματιά (και μια προσεκτική ανάγνωση φυσικά). Μακάρι να κάνουν το ίδιο τις επόμενες μέρες και ι Μάνος Κοντολέων, Αλέξης Σταμάτης στους δικούς τους χώρους. Λινκ για όλους θα βρείτε αριστερά του κειμένου.
- Φυσικά πολύ πιο εύκολο για τις εφημερίδες είναι να αναδεικνύουν τους κορυφαίους συγγραφείς και βιβλία της χρονιάς. Επιλογές που πάντοτε σηκώνουν συζήτηση…Το Εθνος ανέδειξε ανερχόμενο συγγραφέα της χρονιάς τον Νίκο Βλαντή για το Νησί των συγγραφέων (συμφωνώ και επαυξάνω, εδώ διέκοψα τη ραστώνη των διακοπών μου για να γράψω τότε για ένα από τα καλύτερα βιβλία του 2006) και καλύτερο συγγραφέα τον Σωτήρη Δημητρίου για τα ’’Οπωροφόρα της Αθήνας’’ (εδώ έχω άλλη άποψη αλλά είπαμε τέτοιου είδους επιλογές είναι καθαρά προσωπικές και υποκειμενικές). Νούμερο 1 και στα καλύτερα 10 βιβλία της χρονιάς από την εφημερίδα ο Δημητρίου, στο 2 ο Βλαντής, στο 3 ο Θοδωρής Καλλιφατίδης (Στο βλέμμα της) και στην ίδια λίστα συναντάμε από Έλληνες στο νούμερο 5 τον Αχιλλέα Κυριακίδη (Ο καθρέφτης του τυφλού), στο 7 τον Σουρούνη και το ’’Μονοπάτι για τη θάλασσα’’, στο 8 τον Κουμανταρέα με τη ’’Γυναίκα που πετάει’’ και στο 10 την ’’Αμερικάνικη Φούγκα’’ του Αλέξη Σταμάτη.
Η Καθημερινή ξεχώρισε από δουλειές ελλήνων την ’’Απαγωγή της Τασούλας’’ (Ρέα Γαλανάκη) και την Καλοσύνη των ξένων του Πέτρου Τατσόπουλου, ενώ η καλύτερη δουλειά πρωτοεμφανιζόμενου ήταν οι ’’Νυχτερίδες’’ της Λένας Κιτσοπούλου. Μάλλον διαφωνώ σε όλα…Τέλος, η Απογευματινή κινήθηκε σε διαφορετικό μήκος κύματος. Επέλεξε δύο ταξιδιωτικά βιβλία του Γιώργου Βέη για την Κίνα, ένα δοκίμιο του Δημήτρη Μοσχόπουλου και από λογοτεχνικά τον Βασικό Μέτοχο του Πέτρου Μάρκαρη και (έκπληξη πρώτου μεγέθους) τις Οικογενειακές υποθέσεις του Τάσου Γουδέλη! Περιμένω και τους υπόλοιπους, ετοιμάζοντας παράλληλα τις λίστες του μπλογκ.
- Αναρτήθηκε και το τρίτο τεύχος του διαδικτυακού περιοδικού poetica για την ποίηση. Θα το βρείτε στη διεύθυνση http://www.poeticanet.com/ (στη διεθνή εκδοχή του σάιτ) ή στο http://www.poeticanet.gr/ για την Ελλάδα. Περιλαμβάνει μεταξύ άλλων δύο ανέκδοτα ποιήματα του Νίκου Καρούζου, συνέντευξη της Λύντια Στεφάνου, ένα δοκίμιο για τη Λογοτεχνία στο διαδίκτυο (πολύ ενδιαφέρουσα προσέγγιση του θέματος και εντελώς καινοφανής λογική ή επιχειρήματα από τον Δημήτρη Δημητρούλη) και δείγματα ηλεκτρονικής ποίησης από τον Ράινερ Στράσε.
Comments:
Αγαπητέ Reader’s Diggest, σήμερα θα διαφωνήσουμε. Όσον αφορά το θέμα της πληρωμής των συγγραφέων για τα κείμενά τους.

Πριν λίγες εβδομάδες στο μπλογκ του Νίκου φήμου ανέβηκε ένα ποστ έντονης διαμαρτυρίας κατά της νοοτροπίας που προϋποθέτει ότι η πνευματική εργασία παραχωρείται τιμής ένεκεν. Τείνω να συμφωνήσω με τον συγγραφέα: Η συγγραφή ενός κειμένου δεν είναι θεόσταλτη παρόρμηση υπεράνω αμοιβής˙ είναι κανονική εργασία. Και να μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν συγγραφείς που (προσπαθούν να) ζουν από τη γραφή. Δεν ξέρω αν τι έκανε ο Ξανθούλης, όμως αν εγώ ήμουν Ξανθούλης ή Τριανταφύλλου (τι είπα τώρα...) σιγά μην έδινα γραπτά μου να τα δημοσιεύσει μια εφημερίδα έτσι στο τζάμπα!

Πέρα από αυτό, σ’ όλο το ποστ σου – στα σχόλια για τις δημοσιεύσεις εορταστικών διηγημάτων, για τις διαφημίσεις στα ένθετα βιβλίου – νομίζω αναδύεται το ζήτημα με ποιους νόμους και ποια συλλογική νοοτροπία δουλεύει το σύστημα λογοτεχνίας στα καθ’ ημάς. Είναι προφανές νομίζω ότι βρισκόμαστε σε μεταβατικό στάδιο: ανάμεσα στην ελιτίστικη νοοτροπία που περιόριζε το βιβλίο σε πολύ μικρό, κουλτουριάρικο κοινό και άφηνε τους πολλούς (και με δική τους ευθύνη) εκτός του κόσμου της ανάγνωσης˙ και στη διάδοση του λογοτεχνικού πονήματος ως μαζικού πολιτισμικού προϊόντος. Προς το παρόν είμαστε στο άχαρο μεταίχμιο: Το βιβλίο προβάλλεται πια ως καταναλωτικό προϊόν, με κάπως επαρχιακό όμως τρόπο και με τη λογική των διαφημιστικών καταχωρήσεων που θα δημιουργήσουν ευπώλητα, και χωρίς να έχει πάρει πραγματικά μαζικές διαστάσεις η κουλτούρα της «ουσιαστικής» ανάγνωσης (η κουλτούρα στην οποία π.χ. οι εφημερίδες θα παρήγγελλαν επί πληρωμή τη συγγραφή διηγημάτων σε καλούς συγγραφείς). Ελπίζω να είμαι σαφής. Δεν είμαι βέβαια ειδικός να μιλήσω γι’ αυτά˙ τα καταθέτω ως προβληματισμούς και αφορμές για συζήτηση με την ευκταία συμμετοχή πιο ενημερωμένων.
 
@desiderius
Φίλτατε πίσω από τη ’’λαμπρή βιτρίνα’’ της ελληνικής λογοτεχνίας συμβαίνουν και τα εξής:
α. Μακάβριο αλλά πραγματικό. Ηλικιωμένοι λογοτέχνες κηδεύονται ρεφενέ (ντρέπομαι και να γράψω ονόματα αλλά συνέβη μέσα στο 2006)
β. Οι λογοτέχνες παραμένουν επάγγελμα και κλάδος ανασφάλιστων
γ. Δεν υπάρχει στην ουσία αγορά βιβλίου στην Ελλάδα, δεν υπάρχει προστασία πνευματικών δικαιωμάτων και πολλά αλλά που παίρνει χώρο και χρόνο (δεν είμαι και ο πλέον αρμόδιος επί του θέματος) για να αναλυθούν.
Η πίτα των πωλήσεων παραμένει μικρή και η λεγόμενη άνθηση της λογοτεχνίας δεν συμπορεύεται με εντυπωσιακή αύξηση εσόδων στους εκδοτικούς οίκους. Μέσα στο 2006 ’’έσκασαν’’ επιταγές και μαυρίστηκαν επιχειρήσεις για ποσά τόσο ασήμαντα που δεν τολμώ καν να τα γράψω. Οι υπάλληλοι των εκδοτικών οίκων δουλεύουν με μισθούς πείνας και μόνο σε ελάχιστους δίνονται έξτρα χρήματα για την παρουσία τους (υποχρεωτική παρακαλώ) σε εκδηλώσεις όπως παρουσιάσεις βιβλίων που είναι σχεδόν καθημερινή υπόθεση...
Και πάλι δεν μιλάω ως συνδικαλιστής του χώρου (ουδεμία σχέση) απλά με μια επιδερμική γνώση κάποιων καταστάσεων.
Αν όλα αυτά πήγαιναν καλά και αν η Ελλάδα ήταν μεγάλη αγορά βιβλίου τότε θα έπρεπε πολύ σωστά οι συγγραφείς να παίρνουν ’’χρυσάφι’’ για 1000 ή 2000 λέξεις. Ο Νταν Μπράουν μετά τον Κώδικα Ντα Βίντσι έβαλε ταρίφα 1200 δολάρια για μια ώρα ομιλίας του σε πανεπιστημιακά αμφιθέατρα και μετά από ένα μήνα είχε ’’κλείσει’’ το πρόγραμμα του για τα δύο επόμενα χρόνια. Και νομίζω ότι πριν λίγο καιρό η ταρίφα του για μια συνέντευξη ήταν 3000 δολάρια! Αλλά εκεί είναι άλλος κόσμος και άλλη αγορά...Και όσο και να μην θέλουμε να το παραδεχτούμε η μας ενοχλεί οι Αμερικάνοι διαβάζουν πολύ περισσότερο από τους Ελληνες.
Επίσης με πληροφόρησαν πριν από λίγο ότι για να καλυφθεί αυτό το ’’κενό’’ πολλές φορές κάποιοι εκδοτικοί οίκοι εξέδωσαν στο παρελθόν σαν μικρές συλλογές διηγημάτων τα Χριστουγεννιάτικα ή Πρωτοχρονιάτικα διηγήματα και οι συγγραφείς πήραν κάποια ποσοστά. Αυτό ομολογώ ότι δεν το ήξερα και δεν το θυμάμαι αλλά αποκλείεται να με πληροφόρησαν λάθος.
Συμφωνούμε σε πολλά από όσα γράφεις αλλά ατυχώς στην Ελλάδα οι περισσότεροι συγγραφείς λένε και ευχαριστώ πολύ που τους συμπεριέλαβαν σε μια τέτοια δουλειά γιατί ουσιαστικά προσεγγίζουν ένα πολύ μεγάλο αριθμητικά κοινό. Ο Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής πουλάει 90.000 φύλλα και το Εθνος περίπου τα διπλάσια για να σου αναφέρω μόνο τις δύο εφημερίδες που φέτος είχαν ένθετα με διηγήματα.
To ζητούμενο πάντως για μένα δεν τοποθετείται στο οικονομικό σκέλος της υπόθεσης. Σε τελική ανάλυση λογοτεχνία δεν είναι μόνο έσοδα και εισπράξεις αλλά και διασπορά πνεύματος και πολιτισμού. Μην το ξεχνάμε...Και ουσιαστικά αν το ίδιο έκαναν όλες οι εφημερίδες θα διαβάζαμε έστω και για μια μέρα το χρόνο λιγότερες αηδίες και έστω και μέσω μιας τέτοιας μεθόδου θα γινόταν μεγαλύτερη προσέγγιση ενός κοινού που μάλλον αδιαφορεί για τη λογοτεχνία...
 
Post a Comment



<< Home

This page is powered by Blogger. Isn't yours?