Ελληνική λογοτεχνία

Νο 12, Τα πλήκτρα στο νερό, Μαρία Κονδύλη (εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ)

Συγγραφέας θεατρικών και ραδιοφωνικών έργων, μεταφράστρια η Μαρία Κονδύλη παρουσίασε από το Μεταίχμιο το μυθιστόρημα ’’Τα πλήκτρα στα νερά’’, μια από τις πλέον παράξενες λογοτεχνικές δουλειές της χρονιάς. Είναι πολύ δύσκολο στο τέλος των σχεδόν διακοσίων σελίδων ο αναγνώστης να καταλήξει στο συμπέρασμα αν διάβασε μια ’’κλειστοφοβική’’ δουλειά που εξελίσσεται σε ένα άδειο σπίτι γεμάτο μυστικά ή ένα ταξίδι πολύ πιο μακριά από τον περιορισμό που επιβάλλουν οι τέσσερις τοίχοι και ο χώρος. Η Κονδύλη, παίζει ένα παιχνίδι που εξελίσσεται διττά, σε πραγματικό χρόνο και στον κόσμο των αναμνήσεων, ξεκινάει από τη στενάχωρη αυτοεξομόλογηση μιας σαραντάχρονης γυναίκας ’’κρυώνω μέσα μου’’ και ταξιδεύει τον αναγνώστη, όχι αναγκαστικά, σε μαύρο φόντο αλλά πολλές φορές μέσα σε ένα κύκλο διαδοχικών χρωμάτων. Η Κονδύλη, χωρίς ιδιαίτερη προϋπηρεσία στη λογοτεχνία (μετά από πολλές μεταφράσεις που προηγήθηκαν ή ακολούθησαν αυτή είναι η μόλις δεύτερη προσωπική της δουλειά) αφού πήρε την απόφαση σε σχετικά μεγάλη ηλικία για ξεκίνημα, κατορθώνει να παρουσιάσει μια ιδιόρρυθμη ελεγεία. Ο χαμός ενός παιδιού, ένας διαλυμένος γάμος, μια ''παραλίγο’’ καριέρα, μια ρημαγμένη ζωή χωρίς μέλλον και αύριο διαδέχονται η αποτελούν τη γέφυρα στην αφήγηση λαμπρών γιορτών από τα ευτυχισμένα παιδικά χρόνια ή την έντονη ζωή των φοιτητικών εποχών στην αλλοδαπή. Ένα διαρκές ταξίδι και ένα ’’παιχνίδι’’ είναι στο σύνολο τους ’’Τα πλήκτρα στο νερό’’ που κτυπάει απευθείας στις ευαισθησίες του αναγνώστη αφού μιλάει για τον επικείμενο θάνατο και τη νοσταλγία των ευτυχισμένων ημερών με τρόπο όχι τρομακτικό ή απωθητικό. Η Κονδύλη έχει την αρετή της αμεσότητας στη γραφή της και της παρουσίασης όμορφων εικόνων όπως του παιδιού των ’’απέναντι’’ που όρθιο παίζει πλήκτρα μέσα στο νερό (αυτό το σημείο δάνεισε και τον τίτλο στο βιβλίο). Δύο ενστάσεις, η μια νομίζω σημαντική και η άλλη απολύτως προσωπική και ασήμαντη. Ξέρω ότι θα εγείρω φωνές διαμαρτυρίας με τον διαχωρισμό αλλά τα ’’Πλήκτρα στο νερό’’ γραμμένα από γυναίκα απευθύνονται κυρίως (για να μην πω αποκλειστικά) σε γυναίκες αναγνώστριες που ευκολότερα θα ευθυγραμμιστούν με την ψυχοσύνθεση της κεντρικής ηρωϊδας παρά σε άντρες (Υποσημείωση: Για να είμαι ειλικρινής το βιβλίο με ικανοποίησε ως λογοτεχνικό ανάγνωσμα αλλά δεν μπορώ να γράψω ότι προσέγγισα τη λογική της πρωταγωνίστριας του, ίσως γιατί αρέσκομαι σε άλλους είδους λογοτεχνικά αναγνώσματα). Η σοβαρότερη ατέλεια του βιβλίου: Η επιλογή της μη γραμμικής χρονικά εξιστόρησης μπερδεύει αρκετά αφού πολλά κομμάτια λειτουργούν άναρχα και ασύνδετα.

Νο. 11, Χρυσή Ακτή, Μιχάλης Μοδινός (εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ)

Δεν γνωρίζω με ακρίβεια την εμπορική πορεία του βιβλίου του Μιχάλη Μοδινού ’’Χρυσή ακτή’’ (εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ) και για αυτό ακριβώς επέλεξα μια μέση θέση στη λίστα των αδικημένων βιβλίων. Ως έκδοση του Καστανιώτη είναι λογικό να είχε συμπαθητική πορεία στην αγορά και εξίσου συμπαθητικές ήταν και οι κριτικές που συγκέντρωσε. Σε σχέση με το βιβλίο της Κονδύλη πραγματεύεται με μεγάλη επιτυχία αντίστοιχα ανδρικά αδιέξοδα. Το θέμα του δεν είναι πρωτότυπο και το έχουν προσεγγίσει από διαφορετικές οπτικές γωνίες μόνο τα τελευταία χρόνια ουκ ολίγοι έλληνες συγγραφείς. Η σχετική λίστα είναι υπερβολικά μεγάλη για να αναφερθεί εδώ. Η περιβόητη κρίση μέσης ηλικίας και ταυτότητας, τα καθημερινά αδιέξοδα, η ρουτίνα της ’’μη ζωής’’, η ανάγκη φυγής στο κυνήγι της ’’περιπέτειας’’ και σε ένα ταξίδι στο άγνωστο με στόχο την ελευθερία είναι προσφιλές θέμα πολλών ελλήνων συγγραφέων που έχουν ξεπεράσει τα σαράντα χρόνια ζωής. Ποικίλει μόνο το ’’σενάριο’’ ανά περίπτωση στη σχετική λίστα που αρχίζει από τον αριστουργηματικό ’’’Αλλο’’ (Π. Μεθενίτης, εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ, από τα καλύτερα ελληνικά βιβλία που διάβασα το 2005 και δυστυχώς δεν πρόλαβα χρονικά να το εντάξω στα περσινά ΄΄αδικημένα’’) και καταλήγει στην πρόσφατη Αμερικάνικη Φούγκα του Αλέξη Σταμάτη. Η διαφορά του Μοδινού με όλους όσους προσέγγισαν το θέμα από διαφορετικές αφετηρίες και με διαφορετική διαδρομή η κατάληξη στα βιβλία τους είναι ότι ασχολείται με καίρια κοινωνικά θέματα όπως η τύχη του πλανήτη, η παγκοσμιοποίηση και ένα γενικότερο έντονο κοινωνικό προβληματισμό. Ίσως γιατί όλα αυτά είναι οικεία στον 57χρονο (σήμερα) περιβαλλοντολόγο, γεωγράφο και μηχανικό. Και τα προσεγγίζει με σεβασμό, ούτε διανοουμενίστικα, ούτε σαν φτηνή διδαχή αλλά με δοκιμιακή (σχεδόν) μορφή. Συνοπτικά, η υπόθεση δεν πρωτοτυπεί: Ο κεντρικός χαρακτήρας (Νίκος) εγκατεστημένος στο κέντρο της Ευρώπης όπου ζει μια βολική και ήρεμη οικογενειακή ζωή αποφασίζει μια μέρα να τα παρατήσει όλα και να αναζητήσει μια νέα ζωή. Πακέτο με τις οικολογικές αναζητήσεις και ανησυχίες δένει αρμονικά το έντονο ερωτικό στοιχείο. Το ασταμάτητο ’’κυνήγι’’ της απόλυτης γυναίκας που μπορεί να είναι μια ηδονίστρια Αφρικανή, μια νεαρή Ελληνίδα φοιτήτρια, μια λευκή Αγγλίδα ή μήπως τελικά (αυτό το αφήνουμε για τους αναγνώστες) η επιστροφή στη συζυγική κλίνη; Η διαδρομή είναι ’’ταξιδιάρικη’’ (όπως σε κάθε βιβλίο φυγής που σέβεται το θέμα του) και οι εικόνες από την εναλλαγή των τόπων επιτυχημένη: Αθήνα, Βρυξέλλες, Κρήτη, Αφρική, μέρη στα οποία σύμφωνα με το βιογραφικό του έχει περάσει ή έχει ζήσει και ο ίδιος ο συγγραφέας που πάντως αποφεύγει συστηματικά οτιδήποτε στη ροή της ιστορίας που θα κινδύνευε να μετατρέψει την προσπάθεια του σε ένα φτηνό βιωματικό έργο. Σε μια αγορά βιβλίου όπου κυριαρχεί η γυναίκα-καταναλωτής-αγοραστής-αναγνώστης δεν ξέρω τι τύχη περίμενε ένα τόσο ’’αντρικό’’ βιβλίο αφού δεν έχω τα σχετικά νούμερα στη διάθεση μου. Οι προηγούμενες μη μυθιστορηματικές δουλειές του Μοδινού που είχαν κυρίως επιστημονικό χαρακτήρα συγγραμμάτων ή δοκιμίων γνωρίζω ότι πήγαν καλά σε πωλήσεις. Αν η ’’Χρυσή Ακτή’’ δεν ευτύχησε στην αγορά τότε σίγουρα τις άξιζαν κάποιες θέσεις παραπάνω στη λίστα μου. Το γεγονός ότι δεν εμφανίστηκε στις λίστες ευπώλητων στον τύπο δεν αφήνει πάντως πολλά περιθώρια αισιοδοξίας και είναι κρίμα για μια εξαιρετική προσπάθεια.