Ελληνική λογοτεχνία

Νο. 15, Ο βασιλιάς των αριθμών, Ρέα Σταθοπούλου (εκδόσεις ΩΚΕΑΝΙΔΑ)




Η Πόλη δεν εμπνέει μόνο ιστορικά μυθιστορήματα αλλά και δουλειές που έχουν να κάνουν με την σύγχρονη εποχή. Γενικά, ως θέμα είναι μάλλον κορεσμένο αλλά πάντοτε γοητεύει ένα συγκεκριμένο κοινό. Εκείνους, που οι ρίζες και η καταγωγή τους κρατάει από την Κωνσταντινούπολη. Σ’ αυτή την κατηγορία ανήκει η πεζογράφος Ρέα Σταθοπούλου που αντλεί ιδέες για τη δουλειά της από την ’’πολίτικη δεξαμενή’’. Παρότι δεν το είχα διαβάσει την ίδια κατεύθυνση και λογική ακολούθησε το προηγούμενο βιβλίο της ’’Οι ποδηλάτισσες’’. Ο βασιλιάς των αριθμών, η πιο πρόσφατη δουλειά της (εκδόσεις ΩΚΕΑΝΙΔΑ) έφτασε στα χέρια μου ως δώρο και για πολύ καιρό δεν είχα ασχοληθεί να το διαβάσω αφού αισθανόμουν, λανθασμένα όπως αποδείχθηκε, ότι προσέγγιζε ένα θέμα για το οποίο έχουν γραφτεί πολλά και έχει εξαντληθεί.
Η πεζογράφος δεν μένει όμως στο στερεότυπο της χαμένης πατρίδας ή του ξεριζωμένου ελληνισμού της πόλης. Ο κεντρικός χαρακτήρας, ένας Ρωμιός αποκαλούμενος ο βασιλιάς των αριθμών (κατά κόσμον Παντελή) που γεννιέται την εποχή που κορυφώνεται το επαναστατικό κίνημα των νεότουρκων και καταλήγει υπέργηρος σε ένα νησί του Αιγαίου, σχεδόν ένα αιώνα αργότερα. Το βιβλίο σε χειμαρρώδη γραφή πραγματεύεται στις 450 σελίδες του ένα μεγάλο κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας αλλά και δύο διαφορετικών (τουλάχιστον δύο) κόσμων και τρόπων ζωής. Πολεμικές αναμετρήσεις, διωγμοί και πολιτικές μεταρρυθμίσεις συνθέτουν το ’’ψευδο-ιστορικό’’ κομμάτι της διήγησης αφού πολλά σημεία του δεν είναι ιστορικά επιβεβαιωμένα αλλά μοιάζουν να εξυπηρετούν τη μυθιστορηματική δομή του έργου. Στην πραγματικότητα, όμως, εκείνο που κερδίζει εκτός από την αβίαστη, συνεχή και χωρίς σημαντικά χάσματα αφηγηματική γραφή της Σταθοπούλου είναι ο καλά στημένος και δομημένος χαρακτήρας του έργου της, ο ’’βασιλιάς των αριθμών’’. Διανοούμενος αλλά και μεγαλωμένος μέσα σε κακουχίες, εξελίσσεται σε κατασκευαστή επιγραφών και ειδικεύεται στις ταμπέλες με νούμερα για κάθε πιθανή χρήση (έτσι εξηγείται και ο τίτλος του βιβλίου). Φτάνει να αποκτήσει το δικό του εργοστάσιο, μετατρέπεται όσο τα χρόνια περνούν σε ιδιότυπο μπον βιβέρ γυναικοκατακτητή σε βαθμό που στο ανάλογα διασκεδαστικό και ’’αισιόδοξο’’ φινάλε ο αναγνώστης μένει με την απορία αν στην αιωνόβια ζήση του δεινοπάθησε περισσότερο από τους Τούρκους ή από τις γυναίκες! Η Σταθοπούλου γράφει ένα όμορφο παραμύθι, βασισμένη στο πολύ-πολιτισμικό αμάλγαμα της πόλης με πολλά λαογραφικά στοιχεία από τη ζωή, σε διάφορες χρονικές περιόδους, της Κωνσταντινούπολης τηρώντας (στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου) τις αρχές της γραμμικής αφήγησης. Μυθιστόρημα που οι κριτικοί το προσπέρασαν χωρίς ιδιαίτερες αναφορές και το μοναδικό ίσως σημείο του που με βρήκε αντίθετο ήταν η πληθώρα πληροφοριών (σε βαθμό εμμονής) που υπάρχουν για μικρής σημασίας λεπτομέρειες από τους δρόμους της Πόλης, τη ρυμοτομία ή ακόμη και την καθημερινότητα των κατοίκων της. Αν η Σταθοπούλου είχε τολμήσει να συρρικνώσει αυτά τα σημεία και να μειώσει κατά 20-25% τις σελίδες του βιβλίου τότε η ούτως η άλλως σφικτή, ευχάριστη και γρήγορη αφήγησή της θα άγγιζε ένα ανώτερο επίπεδο. Με δεδομένο ότι ο Βασιλιάς των αριθμών είναι η δεύτερη δουλειά της φαντάζομαι ότι παρέα με την συγγραφική ωριμότητα θα καταλαγιάσει ο ενθουσιασμός της και θα ξέρει να ξεδιαλέξει καλύτερα αυτά τα στοιχεία στις επόμενες δουλειές της.

Νο. 14, Ντεκαφεϊνέ, Εύα Στάμου (εκδόσεις ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ)

Ορισμένοι εκδοτικοί οίκοι με μικρή, σχετικά, παραγωγή τίτλων είναι εκείνοι που παραδοσιακά κυκλοφορούν τίτλους ποιότητας που μπορεί να μην γνωρίζουν σημαντική εμπορική επιτυχία αλλά αποτελούν ΄΄όαση’’ για τους βιβλιόφιλους. Σ’ αυτή την κατηγορία ανήκει η Οδός Πανός που μέσα στο 2006 κυκλοφόρησε τη δεύτερη δουλειά της Εύας Στάμου με τίτλο ’’Ντεκαφεϊνέ’’. Με σπουδές φιλοσοφίας και ψυχολογίας, μόνιμη κάτοικος του Μάντσεστερ (τουλάχιστον την εποχή που έγραψε το βιβλίο) η Εύα Στάμου κατορθώνει μέσα σε +300 σελίδες να κάνει τον γύρο της Ευρώπης ξετυλίγοντας τις παράλληλες ιστορίες μιας παρέας που αποτελείται κυρίως από καθηγητές. Μια πρώτη ανάγνωση θα κατατάξει αβίαστα το έργο της Στάμου κάτω από τις ταμπέλες ’’κομοπολίτικο’’ και ’’ερωτικό’’ μυθιστόρημα αφού ξεκινώντας από το Μάντσεστερ (βάση και της συγγραφέως) κάνει το γύρο της μισής Ευρώπης. Στην πραγματικότητα, παρότι το ερωτικό στοιχείο είναι έντονο η Στάμου καταθέτει ένα ολοκληρωμένο ψυχογράφημα ανθρώπων με διαφορετικές προελεύσεις, κουλτούρες και ενίοτε προορισμούς, ανθρώπων που όπως οι απέχοντες της καφεϊνης ψάχνουν συναισθηματικά υποκατάστατα. Η Στάμου, κατακερματίζει τη δουλειά της σε πολλά κεφάλαια και καταθέτει μια πραγματεία για την Ευρώπη του σήμερα, έστω και αν σε ορισμένα σημεία αντιμετωπίζει στερεοτυπικά τις διάφορες εθνικότητες και τις συνήθειες τους. Βιβλίο γραμμένο με απλή γλώσσα το βιβλίο θα μπορούσε να πάρει και ψηλότερη θέση στη λίστα των αδικημένων του 2006 αν δεν με ενοχλούσαν τα στοιχεία του που έχουν να κάνουν με την αγοραφοβική αγχωτική και σχεδόν αντι-ερωτική ηρωίδα-καθηγήτρια. Η εμφάνιση ενός άντρα στη ζωή της μετατρέπει ένα κομμάτι της αφήγησης σε γραφή τύπου- Άρλεκιν. Η Στάμου μου δημιούργησε αναγνωστικά (μπορεί να κάνω και φρικτό λάθος) ότι πάτησε πάνω σε πολύ συγκεκριμένες ράγες και αφηγηματική διαδρομή γράφοντας για καταστάσεις, μέρη και πρόσωπα που πιθανώς γνωρίζει καλά και ενίοτε δημιουργεί την αίσθηση ότι το βιβλίο έχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία ή προσωπικές εμπειρίες. Αυτό φυσικά δεν είναι αρνητικό, ούτε λειτουργεί άσχημα στο γενικό σύνολο που αγγίζει το ’’λίαν καλώς’’.