Ελληνική λογοτεχνία

Νο. 17, Τα κορίτσια της πλατείας, Μαρία Γαβαλά (εκδόσεις ΠΟΛΙΣ)



’’Τα κορίτσια της πλατείας’’ έκτο μυθιστόρημα της Μαρίας Γαβαλά που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΠΟΛΙΣ είναι ίσως η πιο ’’παράδοξη’’ επιλογή για την εικοσάδα των αδικημένων βιβλίων. Και αυτό γιατί, το βιβλίο απέσπασε και πολύ καλές (κυρίως) κριτικές και είχε αξιόλογη εμπορική διαδρομή. Προς τι λοιπόν η επιλογή; Νομίζω, ότι ’’Τα κορίτσια της πλατείας’’ είναι θύμα αναγνωστικής…παρεξήγησης!
Παρά το αναμφισβήτητο γεγονός, ότι η αναγνωστική προσέγγιση ενός βιβλίου ποικίλλει και πολλοί αναγνώστες σπάνια συμπίπτουν στις κρίσεις ή τις απόψεις τους έχω την αίσθηση ότι η συγκεκριμένη δουλειά αδικήθηκε.
Σε μια εμβριθή ανάλυση σε εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας το είδα να παρουσιάζεται ως περίπου ’’ευαγγέλιο’’ του έρωτα μεταξύ δύο γυναικών. Οι σχετικές άμεσες ή υπαινικτικές αναφορές ή σκηνές στις 350 σελίδες του βιβλίου είναι ζήτημα αν καταλαμβάνουν, αθροιστικά, επτά οκτώ αράδες και μια σκηνή άλλων τεσσάρων αράδων. Φαντάζομαι, ότι αν τα μέλη της λεσβιακής κοινότητας έσπευσαν να αγοράσουν το βιβλίο για να απολαύσουν τον έρωτα μιας παντρεμένης αστής με μια κλεφτόβια χορεύτρια από τη Μαρτινίκα θα απογοητεύτηκαν σφόδρα.
Στις περισσότερες αναφορές το βιβλίο κατηγοριοποιήθηκε στα αστυνομικά, ίσως γιατί μεταξύ άλλων πραγματεύεται και την ιστορία ενός δραπέτη των φυλακών. Και αυτό προφανώς βοήθησε την εμπορική του πορεία αφού θα προσέλκυσε αρκετούς φίλους της αστυνομικής λογοτεχνίας. Το βιβλίο δεν είναι βέβαια τίποτε απ’ όλα αυτά. Καλλιεργείται αλλά πολύ επιδερμικά η ατμόσφαιρα ενός θρίλερ αλλά περισσότερο προσεγγίζει την αστυνομική παρωδία αφού οι χαρακτήρες του ιδιόρρυθμοι και ενίοτε ’’γραφικές φιγούρες’’ αγγίζουν τα όρια του γκροτέσκο. Η Γαβαλά, αξιοποιώντας στο μέγιστο, την κινηματογραφική εμπειρία της καταγράφει, περιγράφει και ’’κινηματογραφεί’’ λες και κρατάει κάμερα πρόσωπα και χώρους, φτάνοντας ορισμένες φορές στην υπερβολή. Και σατιρίζει ή σχολιάζει ανελέητα ότι ’’γράφει’’ η κάμερα της. Την εργοταξιακή Αθήνα, την ατμόσφαιρα πριν και μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, τις αναποτελεσματικές αστυνομικές μεθόδους, εξτρεμιστικές (ως χαρακτήρες και ζωή) φιγούρες του περιθωρίου. Όμως, το βιβλίο δεν βασίζεται ούτε σ’ αυτά τα στοιχεία. Δεν βασίζεται ούτε στο διάχυτο χιούμορ του, άλλοτε υποδόριο και άλλοτε σπαρταριστό. Πέντε χαρακτήρες σε ιστορίες που τέμνονται και στην ουσία δεν υπάρχει αληθινός κεντρικός ήρωας. Έχω την αίσθηση ότι οι πραγματικοί πρωταγωνιστές του έκτου μυθιστορήματος της Γαβαλά είναι εντελώς άψυχοι. Μια πλατεία δημιουργημένη στη φαντασία της συγγραφέως και τοποθετημένη κάπου στο κέντρο της πόλης, τα σπίτια, τα δέντρα, τα σκουπίδια ακόμη και το απαραίτητο (για αφροδισιακούς λόγους) αμυγδαλέλαιο! Η συγγραφική κάμερα της Γαβαλά καταγράφει τα άψυχα και τους δίνει οντότητα, ζωή, λόγο ύπαρξης, εμμονή που νομίζω ότι ήταν έντονη και στην προηγούμενη δουλειά της τα ’’Ακραία καιρικά φαινόμενα’’ που εκδόθηκαν το 2004. Κάτω από αυτό το πρίσμα, το βιβλίο δεν χρειάζεται καμία ταμπέλα (ερωτικό, σατιρικό, αστυνομικό κλπ.) για να διαβαστεί ευχάριστα ως ένα αυτόνομα ανάγνωσμα. Γι’ αυτό ακριβώς και παίρνει μια θέση στα αδικημένα βιβλία της χρονιάς. Και μια γενικότερη σημείωση που αφορά συνολικά τη δουλειά της Γαβαλά. Έχοντας διαβάσει τρία βιβλία της είχα την αίσθηση ότι θεματολογικά και σεναριακά μέχρι ’’Τα κορίτσια της πλατείας’’ ήταν επαναλαμβανόμενη στα ευρήματα ή τις ιδέες της. ’’Τα κορίτσια της πλατείας’’ δείχνουν συγγραφική ωριμότητα, έχουν πρωτοτυπία (ακόμη και αν αγγίζουν το εκκεντρικό ορισμένες φορές) και σίγουρα απέχουν πολύ αξιολογικά τόσο από την πρώτη της εμφάνιση στη γραφή (’’Η υπηρέτρια των αγγέλων’’) όσο και από την αμέσως προηγούμενη τα ’’Ακραία καιρικά φαινόμενα’’.