Ελληνική λογοτεχνία

Νο. 8, Ασπρα γένια, Γιώργος Μπράμος (εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ)

Η χρονιά που πέρασε, μεταξύ των άλλων εκδοτικών χαρακτηριστικών της, είχε την ιδιαιτερότητα των μικρών σε μέγεθος συλλογών διηγημάτων. Στα προηγούμενα post για τα αδικημένα βιβλία παρουσιάστηκαν αρκετές. Η μικρότερη (αλλά πιθανώς και η καλύτερη) ήταν αυτή του Γιώργου Μπράμου με τίτλο ’’Άσπρα γένια’’ (εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ’’). Μέσα σε, μόλις 128 σελίδες ο Μπράμος, γνωστότερος για τις κριτικές κινηματογράφου παρά για τη λογοτεχνική του παρουσία ξαφνιάζει ευχάριστα με μια σφικτή δουλειά και προσθέτει ένα κρίκο στην ξαφνικά μεγάλη αλυσίδα ανθρώπων του κινηματογράφου που φέτος (ή γενικότερα τα λίγα τελευταία χρόνια) καταπιάστηκαν με τη γραφή. Σχετική η άσχετη παρένθεση: Όλα αυτά σε μια εποχή που οι περισσότερες εταιρείες κινηματογραφικών παραγωγών αναζητούν ταλαντούχους σεναριογράφους. Παρότι, οι δύο γραφές είναι άσχετες μεταξύ τους κανείς από όσους εμπλέκονται με τη λογοτεχνία δεν θα είχε καλή τύχη ή συνδυασμό ικανοτήτων;
Πίσω στα ’Άσπρα γένια’’, την τρίτη δουλειά του Μπράμου που έχει ως κεντρικό άξονα κίνησης της (φανερό τουλάχιστον) την τρίτη ηλικία ή χαρακτήρες λίγο πάνω από το όριο της μέσης ηλικίας. Παραδομένα άτομα, νικημένα από το χρόνο και τη μοναξιά και μας φανερώνονται με ποικίλα προσωπεία σε διηγήματα που στάζουν πόνο. Του ηλικιωμένου που κάνει βόλτες σε μια πλατεία. Του παλιού αριστερού που ερωτεύεται μια νεαρή κοπέλα (η νέα μόδα γραφής θέλει τους συγγραφείς αντί να προσεγγίζουν τα ιδεολογικά αδιέξοδα της σύγχρονης αριστεράς να καταναλώνονται στους έρωτές της). Ο Μπράμος καταγράφει το σήμερα (ή ένα μέρος του σήμερα) της γενιάς του σκιαγραφώντας ντροπαλούς, δειλούς, προδομένους άντρες, προτίμησε να ρίξει μια ματιά στους ’’ηττημένους’’ πενηντάρηδες (και πιο πάνω) που πολύ εύκολα για μια ακόμη φορά στη ζωή τους χάνουν μάχες χωρίς καν να τις δώσουν. Η γενιά της ήττας, όπως την έχει τραγουδήσει ο Σαββόπουλος, πριν παραδώσει καλλιτεχνικό πνεύμα προς τα τέλη της δεκαετίας του ’80, η γενιά για την οποία ο Νιόνιος είχε γράψει ’’Ήμασταν πάντοτε μιας ήττας που νικάει την εξουσία
και ξαφνικά μας παρεδόθη αληθινά η τραγωδία’’…
Το βιβλίο του Μπράμου δεν είναι πολιτικό αλλά βαθιά ανθρώπινο. Ξεχωρίζουν από το ούτως ή άλλως πολύ καλό σύνολο το ’’όπως κάνουν όλοι’’ (ένας επιτυχημένος εξηντάχρονος βιώνει νοητικά τον έρωτα για μια Ρωσίδα καθαρίστρια αλλά παρακολουθεί χωρίς να αντιδράσει την απόλυση της από τη σύζυγό του), ο ’’Συμβιβασμός’’ (ο παλιός ροκάς απολύεται από το μαγαζί που παίζει συρτάκι και βολεύεται παρότι μαθαίνει ότι η γυναίκα του δουλεύει σε τηλεφωνική ροζ γραμμή), η ’’Μοιχεία’’ (λιμενικός κρύβει λαθρομετανάστρια αλλά όταν γίνεται αντιληπτός προτιμάει τη βολική πραγματικότητα που του προσφέρουν η εγκυμονούσα σύζυγος και μια δουλειά διαφορετική απ΄αυτή που ήθελε πάντοτε) και η αναγκαία ιστορία φυγής υπό τον τίτλο ΄΄Η κατάρα των ταξιδιών’’ και το ανατρεπτικό ’’Ελληνικό καλοκαίρι’’ όπου ένας εργένης μαθαίνει για την ύπαρξη του παιδιού του την οποία αγνοούσε. Δύσκολα ο αναγνώστης βρίσκει και στις υπόλοιπες ιστορίες κενά ή προβλήματα γραφής και αφήγησης. Μου έμεινε για καιρό η απορία γιατί ο Μπράμος δεν είχε αποτολμήσει την εμπλοκή του με τη λογοτεχνία νωρίτερα και όχι με τόσο σποραδική παραγωγή (μια συλλογή διηγημάτων το 1993 και ένα μυθιστόρημα έξι χρόνια αργότερα συν δύο συμμετοχές σε συλλογικές δουλειές) αλλά η απάντηση είναι προφανής. Την έδωσε ο ίδιος (δεν θυμάμαι που ακριβώς το διάβασα και ζητάω συγνώμη για τη μη μνημόνευση της πηγής) απόλυτα εναρμονισμένος με τους ήρωες που έπλασε: ’’Ίσως από δειλία’’. Όλα αυτά σε μια εποχή που εκδίδουν και εκδίδονται σχεδόν οι…πάντες!